Yeni Sistem Yeni İçtüzük | Güçlü ve Etkin Meclis İçin Öneriler
Yeni hükümet sisteminin ilk Meclisinin ikinci yasama yılı, 1 Ekim 2018 günü başladı. 27 Eylül’de TBMM Başkanı Binali Yıldırım, siyasi parti gruplarının başkanlarıyla Başkanlık Divanı toplantısında görüştü. Bu görüşme neticesinde, Meclisin çalışmasını sisteme uygun sürdürebilmesi için, İçtüzükte ilk etapta uyum kapsamında değişiklikler yapılması ve parlamenter sisteme ait ifadelerin çıkarılması kararlaştırıldı. İçtüzükteki daha kapsamlı değişikliğin ise, daha sonra yapılacağı ifade edildi. Akabinde, TBMM Başkanı ve AK Parti İzmir Milletvekili Binali Yıldırım tarafından İçtüzükte Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, 1 Ekim Pazartesi günü TBMM Başkanlığına sunuldu. Sunulan teklif metninde, ağırlıklı olarak anayasal değişikliklere uyum sağlamayı amaçlayan düzenlemeler bulunuyor. Teklifte, bunların dışında, yürütmenin Mecliste temsilini, cumhurbaşkanının cezai sorumluluğunu düzenleyen değişiklikler olduğu gibi, komisyonların konuşma süreleri, Meclisin bilgi edinme mekanizmalarına yönelik düzenlemeler de bulunuyor. Metin, sivil toplum kuruluşlarının komisyonlara görüş vermesinin ilk kez ifade edildiği bir İçtüzük teklifi olmasıyla da önem taşıyor.
Denge ve Denetleme Ağı olarak İçtüzük konusunda önerilerimizi sunacağımız bu metnin yazılması aşamasında, değişiklik teklifi henüz Mecliste görüşülmeye başlanmamıştı. Bu bakımdan önerilerimiz, kapsamlı bir İçtüzük değişikliği ihtiyacını ortaya koymanın yanında, yeni sistemde “güçlü ve etkin Meclis” yapısını da destekleyici niteliktedir.
Yeni sistemde, yasaların hem hazırlanıp hem de kabul edileceği tek yer Meclis olacak. Parlamenter sistemde hem Bakanlar Kurulu hem de milletvekilleri kanun metni sunma yetkisine sahipti. Bakanlar kurulunca hazırlanan kanun önerisi, “kanun tasarısı”, milletvekilleri tarafından hazırlanan kanun önerisi ise, “kanun teklifi” olarak adlandırılıyordu. Bunun yanında, yasalar ağırlıkla “tasarı” biçiminde, bakanlıklarda hazırlanıyor, hükümet temsilcileri tarafından Meclise sunuluyordu. Yeni sistemde ise, başbakanlık ve bakanlar kurulu olmadığından, kanun önerileri bakanlıklarda değil Mecliste hazırlanacak. Yani kanun teklifleri, milletvekillerince hazırlanıp Meclise sunulacak. Bütçeyi görüşme ve onaylamanın yanı sıra, yürütmeyi denetleme sorumluluğu da yeni sistemde Meclisin üzerinde olacak.
Denge ve Denetleme Ağı olarak güçlü ve etkin bir Meclis için, özellikle, Meclis komisyonlarının nasıl çalışacağı, denetim faaliyetinin nasıl yürütüleceği, bütçenin görüşülmesi başta olmak üzere yasama sürecinin işleyişi ve dolayısıyla da esasında bir bütün olarak Meclisin kurumsal yapısının nasıl olacağı konularının açıklık kazanmasını önemli buluyoruz.
Başka bir ifadeyle, işleyen bir demokrasinin olmazsa olmazı olarak hareket edecek güçlü bir Meclis yapısı için:
- Komisyonların güçlendirilmesi
- Yasama sürecinin katılımcılık temelli olması
- Meclisin etkili denetim faaliyeti yürütebilmesi
- Meclisin kurumsal yapısının güçlendirilmesi
konularında adımların atılması gerekiyor.
Bu dört konuda atılacak adımlar için, Meclisin çalışma usul ve esaslarını, yapılanması ile işleyişini düzenleyen kurallardan oluşan ve bu yönüyle de Meclisin “iç kanunu” sayılan TBMM İç Tüzüğünde yapılacak değişiklikler belirleyici olacaktır. Taşıdıkları siyasi önemden dolayı İçtüzükler “sessiz anayasa” olarak da bilinirler. Bu nedenle, Denge ve Denetleme Ağı olarak, yeni yasama yılının başlamasını takiben konuşulacak İçtüzük Değişikliğine ilişkin olarak, güçlü ve etkin Meclis yapısını sağlayacak bu dört başlığı gündeme taşıyor ve TBMM İçtüzük değişikliğine dair önerilerimizi bu metin ile ortaya koyuyoruz.